Er zullen niet veel auteurs zijn die twee van hun allereerste korte verhalen onder twee verschillende namen insturen voor een literaire wedstrijd, en voor beide worden bekroond. Het overkwam Atılgan in 1955. Zijn romandebuut, Aylak adam (‘De lanterfanter’), verscheen in 1959. Zijn tweede roman, Anayurt Oteli (‘Hotel Moederland’) volgde in 1973. Atılgan stierf voordat hij zijn derde roman, Canistan, kon voltooien. De korte verhalen die hij tijdens zijn leven in diverse tijdschriften publiceerde, werden in de jaren negentig gebundeld.

Drie dunne romans en een bundel korte verhalen – een oeuvre dat even klein als indrukwekkend is. De beklemming van het maatschappelijk leven, en de worstelingen van het moderne individu met vervreemding, eenzaamheid en liefde staan door Atılgans romans in het Turkse collectieve geheugen gegrift. Zijn ingehouden, sobere stijl maakt de beklemming van stad (Aylak adam), provincieplaats (Anayurt oteli) en dorp (Canistan) nog eens zo drukkend.

Dat leven in stad, provincie en dorp kende Atılgan uit eigen ervaring. Als zoon van een belastingambtenaar groeide hij op in Manisa, een kleine plaats in Zuidwest Turkije. Voor zijn studie Turks verhuisde hij begin jaren veertig naar Istanbul. Vlak na zijn afstuderen, in 1945, werd hij op verdenking van deelname aan communistische activiteiten vastgezet. Toen hij een jaar later werd vrijgelaten, keerde hij terug naar een dorp in de provincie van zijn jeugd. Daar, op het platteland, schreef hij het grootste deel van zijn oeuvre. Zijn afgelegen woonplaats verhinderde niet dat hij een belangrijke plaats innam in het literaire leven. Hij maakte deel uit van ‘de vijftigers’, een literaire stroming die opkwam in de jaren vijftig van de vorige eeuw en een vernieuwende impuls zou geven aan de Turkse literatuur, te beginnen met het korte verhaal. In 1976 verhuisde Atılgan naar Istanbul, waar hij tot zijn dood als adviseur, en nu en dan als vertaler, bij verschillende uitgeverijen betrokken was.

Het in 1955 met de eerste prijs bekroonde ‘Evdeki’ (‘Overgeschoten’) verscheen in Nederlandse vertaling in Moderne Turkse verhalen (Atlas, 2005). De roman Aylak adam werd in het Duits vertaald (Der Müssigganger), Anayurt Oteli in het Frans (Le Hôtel de la Mère Patrie. De Turkse regisseur Ömer Kavur bewerkte die laatste roman in 1987 tot een – succesvolle – film.

Dit artikel verscheen in juni 2011 op Schwob.

Voor een fragment uit De lanterfanter klik hier.